Bystre – cerkiew

Po Michniowcu odwiedziliśmy cerkiew w miejscowości Bystre koło Czarnej (jest jeszcze Bystre koło Baligrodu). Obie te osady tworzą unikatowy zespół ludowej kamieniarki (na ich terenie jest kilkanaście krzyży wykonanych z piaskowca) i położone są około 2 km od siebie. Opis cerkwi też przytoczymy z nowej tablicy informacyjnej (TOnZ – Oddział Bieszczadzki).

„Najstarsza wzmianka o istnieniu popostwa w Bystrem, a co za tym idzie i cerkwi, pochodzi z 1607 roku. W 1681 r. zbudowano kolejną świątynię, a popostwo uposażone było 1 łanem ziemi (od 16 do 26 hektarów). Obecną cerkiew p.w. św. Michała Archanioła wzniesiono (w miejscu poprzedniej) w latach 1901-190 w narodowym stylu ukraińskim.
Świątynia jest orientowana, drewniana, trójdzielna o konstrukcji zrębowej. Do prezbiterium zamkniętego – podobnie jak boczne nawy – trójbocznie przylegają dwie zakrystie. Babiniec na rzucie kwadratu obiega nadwieszony chór wpuszczony w nawy poprzeczne. Całość na osi wzdłużnej przykryta jest trzema sferycznymi kopułami, a nawy boczne stropami. Kopuły i dachy wielopołaciowe nad ramionami transeptu pobite są blachą. Blacha pokrywa także kryty pierwotnie gontem wydatny daszek okapowy. Każda część świątyni zwieńczona jest wieżyczkami z pozornymi latarniami, cebulkami  i kutymi krzyżami. Przed głównym wejściem szeroki stopień schodów tworzy płyta nagrobna prawdopodobnie  z 1743 r. ze słabo widocznym tekstem pisanym cyrylicą.
W 1927 roku odnowiono w cerkwi ikonostas i prezbiterium. Murowaną, dwukondygnacyjną dzwonnicę bramową wybudowano obok świątyni w 1939 r.
W 1951 r. obiekt podobnie jak w Michniowcu i Lipiu został pozostawiony z pełnym wyposażeniem wnętrza. Po przyjeździe  nowych mieszkańców podjęto próbę adaptacji cerkwi na kościół. Odbyły się tu kilka razy msze po czym władze ich zakazały. Powoli rozpoczął się proces dewastacji i rozkradania co cenniejszych przedmiotów. Część wywieźli  funkcjonariusze UB, czego świadkami byli mieszkańcy wsi. W 1962 r. pozostałe jeszcze eksponaty zostały wywiezione do Muzeum – Zamku w Łańcucie.
W latach 1993-1994 przeprowadzono staraniem Towarzystwa Opieki nad Zabytkami gruntowne prace konserwatorskie na obiekcie. Po dziś dzień  prowadzone są też drobne naprawy oraz zabezpieczenia chroniące budynek przed zawaleniem.
Od lat 50. XX wieku cerkiew nie pełni funkcji sakralnych. Obecnie znajduje się tu lapidarium krzyży i przedmiotów kultu religijnego. Świątynia jak i pobliski cmentarz są pod opieką Bieszczadzkiego Oddziału TOnZ”.

Dodamy, że cerkiew jest ogromna i wyjątkowo urokliwa. Wprawdzie do środka udało nam się tylko zajrzeć, bo jakaś TV kręciła film dokumentalny. Na pewno tam wrócimy, bo warto.