Słowacja: Osadne

Osadné (dawny węgierski Telepócz) – wieś na Słowacji, której warto poświęcić więcej uwagi. Do Osadnego z Bieszczad można przejść żółtym szlakiem Balnica – Osadne , co zajmie nam około dwóch godzin.

Znajduje się tu unikatowy zabytek – krypta ze szczątkami 1025 żołnierzy z I wojny światowej, która znajduje się pod prawosławnym kościołem. Miejsca jedynego w swoim rodzaju na Słowacji, a może i w Europie.
Historia krypty w tej miejscowości ściśle wiąże się z budową prawosławnego kościoła i okolicznościami powrotu mieszkańców wsi do wiary prawosławnej w roku 1926. Ojciec Alexander porozumiał się z parafianami, że zmarłych rosyjskich żołnierzy, należy pochować w godnym miejscu, ponieważ ich groby były rozsiane po całej okolicy. W ten sposób chciano uczcić ich pamięć. Dzięki temu zdecydowano się wybudować kryptę, na której zostanie wybudowany kościół, gdzie ludzie będą się za nich modlić. Szczątki znajdowały się w okolicznych lasach i na miejscowym cmentarzu wojennym. Na podstawie tego można było się starać o umożliwienie budowy pomnika ku czci rosyjskim żołnierzom.

Nie zachowały się statystyki o ilości ekshumowanych grobów. Zachowała się jednak liczba rosyjskich żołnierzy, których szczątki zostały złożone do krypty – kostnicy pod kościołem. Według niektórych faktów, kości w krypcie zostały złożone dopiero w latach 1933-1934, gdy kościół już dawno stał, jednak krypta była już uwzględniona przy projektowaniu kościoła. Dlatego też ciężko jest jednoznacznie stwierdzić, czy jakieś kości zostały przeniesione już w 1928 roku, czy została krypta przygotowana później pod części ołtarzową o rozmiarach 1,5 m x 4 m i głębokości 7 m (według niektórych osób aż 11 m).
O złożeniu szczątków 1025 rosyjskich żołnierzy przypomina pamiątkowa tablica napisana w języku czeskim i rosyjskim, umieszczona przy krypcie z tekstem: „TUTAJ SPOCZYWA W PANU 1025 ŻOŁNIERZY POLEGŁYCH W WOJNIE ŚWIATOWEJ 1914 – 1915. ZNANYCH 23, NIEZNANYCH 1002. CZEŚĆ ICH PAMIĘCI“. Listy 23 znanych nazwisk żołnierzy rosyjskich do dzisiaj nie poznaliśmy. Szczątki następnych 1467 ekshumowanych austriacko-węgierskich żołnierzy z cmentarzy w Osadnym, Niżnej i Wyżnej Jabłonky, zostały złożone do dwóch grobowców w bliskiej odległości od kościoła. Zachowała się lista 63 znanych nazwisk.

W roku 1910 wieś zamieszkana przez 664 osób, w tym głównie Rusinów oraz mniejszość polską. W roku 2001 liczyła 233 mieszkańców, w tym 165 Słowaków, 58 Rusinów. Z każdym rokiem we wsi rodziło się coraz mniej dzieci. Miejscowy duchowny prawosławny, Peter Soroka, przez ostatnie 5 lat odprawił 50 pogrzebów, a ochrzcił zaledwie dwoje dzieci. Świeckim odpowiednikiem Soroki jest wójt, Ladislav Mikuláško, „gruba ryba” i polityczny rekordzista, który od 36 lat sprawuje ten sam urząd. Ci dwaj niezwykli lokalni patrioci postanawiają wziąć w swoje ręce przyszłość wsi Osadne i z pomocą działacza Fedora Vico, zwracają się po pomoc do najwyższych władz.
Powstał o tym dokument, w którym autor filmu podąża za bohaterami wsi odbywającymi podróż do Parlamentu Europejskiego w Brukseli. Tam jest świadkiem, jak próbują zaangażować przychylnego deputowanego w akcję wsparcia turystyki, aby ocalić wioskę.

Osadne, to miejsce warte odwiedzenia, choćby ze względu na kryptę, która może zszokować niejednego człowieka.
Zaskoczyło nas także ogromne zaufanie miejscowego duchownego wobec turystów tam przybywających. Jak widać na jednym ze zdjęć, na tablicy ogłoszeń wisi kartka z informacją o tym, gdzie znajduje się klucz od krypty. Mało tego, przy wyjściu z krypty leżą na stole kartki – pocztówki, a obok prośba o dowolne datki na rzecz świątyni. Jeśli odwiedzicie to miejsce, przychylcie się do prośby i wrzućcie do puszki kilka euro (mogą być też złotówki).