Olszanica – cerkiew

Cerkiew Wniebowzięcia (Zaśnięcia?) Matki Bożej – murowana filialna cerkiew greckokatolicka, znajdująca się w Olszanicy. Zbudowana została w 1923 roku (projekt Bronisław Wiktor), w miejscu starszej, drewnianej cerkwi z 1815 roku. Należała do parafii greckokatolickiej w Stefkowej. Obok cerkwi na parawanowej dzwonnicy można zobaczyć dzwon z 1630 roku oraz drugi z 1922. Cerkiew sąsiaduje z zespołem pałacowo-parkowym, na który składają się: pałacyk z 1905, zabudowania gospodarcze, oficyna i kuźnia, most z II poł. XIX w. Godne zwiedzenia są również kapliczki przydrożne z XIX w.
Po wojnie cerkiew została przejęta przez Kościół rzymskokatolicki. Obecnie pod wezwaniem Matki Bożej Pocieszenia. Parafia ma kościół filialny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP (dawną cerkiew św. Paraskewy) w Stefkowej – LINK.

OLSZANICA, (ok. 380 m n.p.m.), duża osada w dolinie Wańkówki i Starego Potoku, które po połączeniu się u podnóży pasma Żukowa przybierają nazwę Olszanki. Miejscowość położona przy dużej obwodnicy bieszczadzkiej w odległości 10 km od Leska w kierunku Ustrzyk Dolnych i przy linii kolejowej Zagórz – Krościenko – Chyrów (Ukraina). Wieś jest siedzibą gminy.
Miejscowość założona z początkiem XV w. w sobieńskich dobrach Kmitów na prawie wołoskim. Pierwsza historyczna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1436 r.. Nazwa wsi ma pochodzenie topograficzne, wywodzi się od słowa olsza. W 1441r. właścicielem wsi staje się kasztelan przemyski Mikołaj Kmita z Wiśnicz, 1580 r. przechodzi w ręce Jadwigi Stadnickiej a w 1663 r. rejestr podatkowy wymienia jako właściciela wsi starostę sanockiego Jerzego Wandalina Mniszcha. Poprzez ślub jego córki majątek trafia w ręce Konstantego Krzysztofa Wiśniowieckiego wojewody bełskiego a następnie jego syna Janusza Antoniego kasztelana krakowskiego, zmarłego w 1741 r.
W 1816 r. przeprowadzono wojskowy spis ludności; wieś liczyła 652 mieszkańców ogółem, było w niej 107 domów. Spisano ponadto 18 koni, 86 wołów, 153 krowy.W końcu XVIII w. wieś należała do Michała Żeleńskiego. 1815 r. wzniesiono we wsi cerkiew drewnianą. W czasie odpustów jakie odbywały się tutaj w XIX w. w dniu 15 i 27 sierpnia organizowano targi na buty ściągające licznych kupców i mieszkańców okolicy. Na przełomie XIX i XX w. wieś należy do Jordanów.
1921 r. wieś liczyła 202 domy i 1120 mieszkańców (688 greko-katolików, 380 łacinników i 51 Żydów wyznania mojżeszowego). W 1930 r. właścicielem wsi był Antoni Jaściński. W 1939 r. we wsi mieszkało już 1750 osób (1360 Ukraińców, 310 Polaków, 80 Żydów). W 1945 r. utworzono we wsi posterunek policji. W 1946 r. wieś stała się obiektem ataków UPA, która zniszczyła jeden most kolejowy, 6 budynków stacyjnych, 3 drewniane mosty drogowe a także spaliła kilkanaście domów. W wyniku akcji „Wisła” w 1946 r. tutejszych Ukraińców wysiedlono częściowo do byłego ZSRR a częściowo (562 osoby) na polskie Ziemie Zachodnie.

W Olszanicy warto odwiedzić Pałac Biesa, który położony jest w przepięknym Zespole Pałacowo-Parkowym – LINK.