Żernica Wyżna – cerkiew

Żernica Wyżna – niezamieszkana osada położona w województwie podkarpackim (powiat leski, w gmina Baligród), leży nad potokiem Ruchlin.

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1485 r., należała do rodu Balów i rządziła się prawem wołoskim. W 1511 r. była już tu cerkiew prawosławna, zapewne drewniana. W jej miejscu w 1800 r. zbudowano murowaną z kamienia cerkiew greckokatolicką pw. św. Bazylego, która dotrwała do naszych czasów. W 1936 r. odnowiono ją i dobudowano babiniec.
We wsi mieszkali Rusini, kilkanaście rodzin polskich i kilka żydowskich. Znaczna część Rusinów sprzyjała Ukraińskiej Powstańczej Armii i wspomagała ją. W górnym krańcu wsi było miejsce kaźni, gdzie mordowano Polaków. Mieszkańców wysiedlono w czasie akcji „Wisła” w 1947 r. Zabudowania spalono bądź rozebrano. Potem było tu więzienne gospodarstwo rolne. Wówczas w cerkwi ulokowano magazyn nazozów mineralnych, a stojącą obok dzwonnicę rozebrano. Cerkiew uległa bardzo dużej dewastacji, z dawnego ikonostasu zachowała się tylko ikona Chrystusa, obecnie w Muzeum Histoeycznym w Sanoku. We wnętrzu ocalały polichromie przedstawiające: świętą Olgę, kniazia Włodzimierza i Chrystusa w Ogrodzie Oliwnym.
Ruinę cerkwi postanowił własnym kosztem wyremontować obecny właściciel terenów dawnej wsi. W latach 2008-2013 została poddana gruntownej renowacji. Wymieniono więźbę dachową i pokryto blachą, odnowiono elewację i tynki wnętrza z jednoczesną konserwacją zachowanych polichromii. Wstawiono zupełnie nowy ikonostas i witraże do wszystkich okien oraz wykonano podłogę z desek. Uporządkowano przycerkiewny cmentarz, dokonująć konserwacji zachowanych nagrobków.
Andrzej Potocki
/opis z tablicy umieszczonej na cerkwi/

Żernica Wyżna – przed 1947 r. wieś ukraińska w powiecie leskim. W 1939 r. liczyła 1170 mieszkańców, w tym 1060 Ukraińców, 95 rzymskich katolików posługujących się językiem ukraińskim, 15 Żydów.
W okresie przesiedleńczym 18 kwietnia – 10 maja 1947 r. Wojsko Polskie deportowało z Żernicy Wyżnej 199 Ukraińców, a następnie w okresie 10-15 maja 1945 r. 100 następnych.
Cerkiew pod wezwaniem św. Bazylego, zbudowana w 1800 r.
/opis ze strony Apokryf Ruski – foto cerkwi sprzed remontu Bogdan Huk/

Ciekawostka: Lądowisko Dolina Ruchlinu-Żernica – lądowisko wielofunkcyjne w Żernicy Wyżnej, ok. 18 km na południe od Leska. Lądowisko należy do firmy Dolina Ruchlinu Sp. z o.o. z siedzibą w Krośnie. Lądowisko powstało w 2013. Figuruje w ewidencji lądowisk Urzędu Lotnictwa Cywilnego, dysponuje trawiastą drogą startową o długości 675 m.